Czterdziestolecie Tribologii

Pod koniec 2006 roku upłynęło czterdzieści lat od daty opublikowania tzw. "Raportu Josta", który zainicjował szerokie zainteresowanie problematyką tarcia, zużycia i smarowania. W raporcie tym wprowadzono po raz pierwszy do słownictwa naukowego i technicznego i zdefiniowano pojęcia "tribologia" i "tribotechnika". Angielskie słowo "tribology" powstało z dwóch słów, mianowicie greckiego "tribos" (tarcie) i łacińskiego "logos" (nauka).
W 1964 roku ówczesny Minister Szkolnictwa i Nauki Wielkiej Brytanii Lord Bowden powołał komisję, której zlecił wykonanie analizy stanu nauczania, badań i techniki związanych z konstrukcją i eksploatacją urządzeń technicznych. Zadaniem komisji było wyjaśnienie gospodarczego znaczenia badań nad tarciem, zużyciem elementów maszyn jako jego skutkiem i smarowaniem jako jednym ze sposobów przeciwdziałania negatywnym skutkom tarcia, w tym także stratom energetycznym.
Raport komisji wykazał, że gospodarka brytyjska ponosiła co roku ogromne straty na skutek niepełnego praktycznego wykorzystania aktualnej wiedzy o konstruowaniu węzłów tarcia oraz wiedzy o użytkowaniu i obsługiwaniu maszyn. Za główną przyczynę dużych strat gospodarczych uznano w raporcie niski stan wiedzy teoretycznej i praktycznej wśród absolwentów z zakresu technologii eksploatacji maszyn i tribotechniki. Autorzy raportu zaproponowali wprowadzenie na wszystkich szczeblach edukacji nauczanie nowego przedmiotu, który nazwano tribologią. Komisja określiła zbiór problemów, które mają stanowić istotę tribologii:
Określono także zadania dla tribologii jako: zwiększenie trwałości i okresów międzynaprawczych maszyn i urządzeń, oszczędność materiałów i energii oraz obniżenie poziomu drgań i hałasu wytwarzanych przez mechanizmy.
Skutkiem opublikowania ww. raportu było powstanie w Wielkiej Brytanii i w całym świecie niezliczonej ilości instytucji zajmujących się badaniami tarcia, smarowania, zużycia i zjawisk im towarzyszących. Dalszymi konsekwencjami raportu były stopnie naukowe wielu pracowników uczelni i przemysłu oraz powstanie International Tribology Council (Światowej Rady Tribologii) z siedzibą w Londynie. Prezesem ITC został i jest do dnia dzisiejszego profesor H. P. Jost.
W Polsce również powstały ośrodki naukowo-badawcze zajmujące się problematyką tribologii, obroniono wiele prac doktorskich i habilitacyjnych oraz założono Polskie Towarzystwo Tribologiczne (PTT). Pionierami i liderami tribologii w Polsce byli profesorowie: S. Ziemba, J. Janecki, M. Hebda, B. Wojciechowicz, J. Broś, Z. Lisowski, S. Pytko, J. Lenkiewicz, Z. Lawrowski i inni.

W roku 1994 powstał pierwszy oddział PTT na Śląsku z siedzibą w Gliwicach. W dalszej części opracowania zostanie podana skrócona historia Śląskiego Oddziału PTT, jego cele, dokonania oraz osoby, które przyczyniły się do powstania i funkcjonowania naszego Oddziału.

Skrócona historia Oddziału Śląskiego PTT
i organizowanych Środowiskowych Seminariów Tribologów

W dniu 28.04.1994 roku w Gliwicach odbyło się I Środowiskowe spotkanie Tribologów. W trakcie spotkania miały miejsce dwa wystąpienia przedstawicieli zainteresowanych środowisk, czyli Politechniki Śląskiej i Uniwersytetu Śląskiego:
  1. Prof. dr hab. inż. Stanisław Ścieszka przedstawił problemy tribologiczne referowane na Europejskim Kongresie Tribologicznym EUROTIB'93 w Budapeszcie oraz zaprezentował środowisko tribologów z Politechniki Śląskiej z Gliwic.
  2. Dr Andrzej Posmyk przedstawił problemy referowane na Międzynarodowym Kolokwium Tribologicznym "Ekologiczne i Ekonomiczne Aspekty Tribologii" Esslingen 94 oraz zaprezentował tematykę badań naukowych tribologów z Uniwersytetu Śląskiego z Sosnowca.
Po tym historycznym Spotkaniu odbyły się do dnia dzisiejszego XXIV "Spotkania" i "Seminaria", ponieważ zmieniono nazwę "Środowiskowe Spotkania Tribologów" na "Środowiskowe Seminarium Tribologów". W ramach tych seminariów wygłoszono 58 referatów (Tabela 1).
W roku 1998 Oddział wspólnie z Instytutem Mechanizacji Górnictwa Politechniki Śląskiej i Instytutem Problemów Techniki Uniwersytetu Śląskiego oraz z Komitetem Budowy Maszyn PAN zajmował się organizacją międzynarodowej XXII Jesiennej Szkoły Tribologicznej "Zużycie Tribologiczne - Teoria, Badania i Problemy Utylitarne". Szkoła odbyła się w dniach 13-15 września 1998 r. w Ustroniu-Zawodziu w Hotelu Muflon.
Tabela 1. Zestawienie Środowiskowych Seminariów PTT
Lp.OrganizatorMiejsce,
data		Ilość referatów
(referat z poza środowiska)		Ilość uczestników
1.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
1994.04.24		212
2.Instytut Problemów Techniki,
Uniwersytet Śląski		Sosnowiec,
1994.10.18		2
(prof. Babul)		37
3.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Politechnika Śląska		Katowice,
1995.04.05		227
4.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Politechnika Śląska		Katowice,
1996.03.27		313
5.Instytut Mechanizacji Górnictwa, Pol, Śl.Gliwice,
1996.06.12		419
6.Instytut Problemów Techniki,
Uniwersytet Śląski		Sosnowiec
1997.03.19		220
7.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Politechnika Śląska		Katowice,
1997.06.11		422
8.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
1997.11.26		318
9.Katedra Materiałoznawstwa,
(dawniej Instytut Problemów Techniki), U. Śl.		Sosnowiec,
1999.03.24		3
(Prof. Sadowski)		17
10.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Politechnika Śląska		Katowice,
1999.06.17		320
11.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
1999.12.15		1
(Prof. Burczyński)		21
12.Katedra Materiałoznawstwa, Uniwersytet Śl.Sosnowiec,
2000.03.21		320
13.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
2000.05.17		1
(Prof. Neimitz)		18
14.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Politechnika Śląska		Katowice,
2001.03.29		225
15.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
2001.05.18		2
(Prof. Kozubowski i Rymuza)		34
16.Katedra Materiałoznawstwa,
Uniwersytet Śląski		Sosnowiec,
2001.10.30		230
17.Katedra Materiałoznawstwa, Uniwersytet Śl.Sosnowiec,
2002.04.24		3
(Nanofocus-Brodmann/Kracik)		24
18.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
2004.04.07		317
19.Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji, ATHBielsko,
2004.06.02		218
20.Katedra Technologii Metali i Kompozytów,
Katedra Eksploatacji Pojazdów,
Politechnika Śląska		Katowice,
2004.11.22		2
(Kracik FRT GmbH)		27
21.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
2005.04.20		118
22.Katedra Eksploatacji Pojazdów,
Katedra Technologii Metali i Kompozytów, Pol, Śl.		Katowice,
2005.06.22		225
23.Instytut Mechanizacji Górnictwa,
Politechnika Śląska		Gliwice,
2005.12.14		211
24.Katedra Eksploatacji Pojazdów,
Politechnika Śląska		Katowice,
2006.11.16		428

Naszym celem jest:

  1. Integracja zespołów naukowych i technicznych zajmujących się tribologią i działających na terenie Województwa Śląskiego.
  2. Rozwój teorii, praktyki, a także organizacji i zarządzania w tribologii oraz zbliżonych dziedzinach technicznych.
  3. Popieranie, rozwój i upowszechnianie wiedzy ogólnej i technicznej w środowisku osób związanych z problematyką tribologii.
  4. Rozpowszechnianie informacji i ułatwianie wymiany myśli oraz dokonań tribologii wśród kadry technicznej.
  5. Współpraca z międzynarodowymi i zagranicznymi stowarzyszeniami i organizacjami w celu wymiany doświadczeń oraz prezentowanie osiągnięć polskiej tribologii za granicą.

Nasze dokonania: